Kausar Iqbal'in Aynasından Görülen Küçük Harikalar

*Hidayat Khan'ın The Express Tribune'de, 7 Eylül 2014 tarihinde yayımlanan yazısından serbest çeviridir. Yazıya buradan ulaşılabilir.

Pakistan, minyatür sanatının geleneksel dilini çağdaş sanatın imkânlarıyla buluşturmak konusunda oldukça özel bir yere sahip. Eserleri dünyanın ileri gelen çağdaş sanat müzelerinde sergilenen Pakistanlı çağdaş minyatür sanatçılarının pek çoğu Lahore şehrinde bulunan National College of Art adlı okuldan mezun. Bu sanatçılardan birisi de, özellikle "fil" ve "burka" temalarıyla öne çıkan Kausar Iqbal...

Sanatıyla "sorunların altını çizmeye ve bu sorunlara incelikli yanıtlar vermeye çalıştığını" söyleyen Iqbal, burka serisinde yer alan eserlerde burka giymiş kadınları resmetmiş. Geleneksel çanak çömlek desenleri ile kaleydoskop görüntülerini andıran motiflerle bezeli olan bu eserler ilk bakışta oldukça renkli ve neşeli görünüyorlar. Ne var ki, bu eserlerde Pakistanlı kadınların sorunlarının altı çiziliyor aslında.

İkbal burka konusundaki görüşlerini şöyle dile getiriyor: "Bazıları burkayı bir baskı biçimi olarak görseler de, burkanın pek çok kadına erkek egemen bir toplumda bir tür güven hissi verdiğini düşünüyorum." Buna karşın, İkbal'in "güven hissi" olarak ifade ettiği şeyin, eserlerinde resmettiği kadınları âdeta boğduğunu söylemek mümkün: İkbal'in burkalı kadınlarından bazıları idam ipini andıran bir iple sarılı, bazılarının ayakları bağlı, bazıları da ipli kukla gibi resmedilmiş. İçlerinde erkek figürlerin yer aldığı eserlerde bu boğulma hissinin daha da yoğunlaştığı görülüyor.

Fil serisinde ise, iri vücutlarına karşın yumuşak huylu olan fil, İkbal'in ifade ettiği gibi Pakistan'ı temsil etmekte. İkbal'in bu seride de iplere yer verdiği görülüyor. İkbal bu ipleri Pakistan halklarını mensup oldukları farklı din ve etnik gruplara karşın birbirlerine bağlayan bağları tesmil edecek şekilde kullandığını ifade ediyor. Öte yandan İkbal, yine fil serisinde karşımıza çıkan renkli dairelerin de, insanlar arasında kültürel, mezhepsel ya da etnik gerekçelerle yapılan ayrımlara ve bunun sonucunda insanların arasına çekilen sınırlara karşı duruşu temsil ettiğini belirtiyor.

Sanatçının farklı temalara sahip başka eserleri de var. Bu eserlerin ortak özelliği, her ne kadar biraz karanlık, ağır ve yoğun olsalar da, içlerinde iyimserliği de bir şekilde taşımaları. Bu iyimser havanın varlığı, sanatçının estetiğe, güzel olan her şeye dikkat çekmesinden kaynaklanıyor. İkbal, dünyada var olan, ancak özellikle de Pakistan'ın yakın tarihinde yaşanmakta olan kaotik günlerden dolayı göz ardı edilen güzellikleri âdeta romantik bir bakış açısıyla resmediyor.

“Minyatürün, küçük oldukları için görünmez olan şeyleri görünür kılarak açıklamayı mümkün kılan bir araç" olduğunu ifade eden İkbal'e göre, minyatür tam olarak bu nedenle "bir ayna" ve "bir deva"dır.